सुधीर नेपाल,
८, साउन ।
पुस्तक पल्टाएर यसका पानालाई हातका औंलाहरुले पल्टाउँदै यस भित्रका कुराहरुलाई मनमा राख्न पाउँदाको जस्तो आन्नद केही हुँदैन् ।जिवनको ८० औं बसन्तमा दौडिरहँदा पनि उनलाई पुस्तकको मोहलले छोड्न सकेको छैन् ।

किन यस्तो त भन्दै गर्दा , शैक्षिक क्षेत्र त्यसमा काठमाडौकों पूर्वी भेग जुन अहिले गोकर्णेश्वर नगरपालिका बनेको छ । त्यही नगरपालिका भित्र रहेको गोकर्णदक्षिण ढोकाको स्थायी बासिन्दा गन्यमान्य शिक्षा सेवी मास्टरसाव बद्री प्रसाद अर्याल(८०)को जवाफ थियो , जिवन नै शिक्षा सेवामा बित्यो । त्यसैले पनि शिक्षा दिने अस्त्र पुस्तकलार्ई साथी बनाएको छु ।
उनको जिवन नै शिक्षा र पुस्तक रहेछ । घर छेउ रहेको भैरव अर्याल पुस्तकालयका संंस्थापक रहेका अर्याललाई पुस्तक र यसबाट प्राप्त हुने ज्ञानले ठूलै आन्नद दिलाएको रहेछ । आफनै पहलमा चार दशक भन्दा अगाडी पुस्तकालयको निर्माण गरेका शिक्षा सेवी अर्याललाई पुस्तकालय बिस्तारको लागि निकै पापड बेल्नु परेको रहेछ । तर अहिले भने पुस्तकालयको बातावरण सहज भएको छ ।

२०५७ सालमा निर्माण भएको पुस्तकालय भवनमा अहिले ७ हजार पुस्तकहरु जम्मा भएका छन् । दैनिक जसो मानिसहरुको भिड यहाँ रहने गरेको छ । यसको व्यवस्थापकिय जिम्मेवारी स्थानियहरुले लिए पनि यसलाई नगरपालिकाले पनि सहयोग गरिरहेको बताउँछन् अर्याल मास्टर साव ।

शिक्षा सेवी अर्याल भन्छन्, ४५ वर्ष अगाडी पुस्तकालयलाई स्थापना गर्दा निकै कठिन अवस्था झेल्नु पर्यो । तर जसो तसो यसलाई यो अवस्थामा ल्याईएको छ । बिगत सम्झदै शिक्षा सेवी अर्याल भन्छन्, त्यो बेला पनि मानिसहरुमा पढाई लेखाई प्रति ठूलो चाह थियो । बेला बेलामा त्यस भेगका मानिसहरु आएर पुस्तकलाई हातमा हल्लाउँदा समेत शिक्षा सेवी अर्याल मख्ख पर्ने रहेछन् । किनकी उनको पुस्तक प्रति ठूलो लगाव रहेको थियो ।

यही लगावले नै उनलाई यस प्रतिको मोहले पछ्याई रहेको रहेछ । आफनो जिवनको पूरै दशक शिक्षा र यसको सेवामा बिताएका मास्टर साव अर्यालले आफनो जिवनकालमा शिक्षा सेवाको लागि काठमाडौं बाहिर चितवनको गितानगरमा रहेको अरुणोदय माध्यामिक बिधालयमा ६ वर्ष बिताएका रहेछ ।

२०२३ साल देखी २०५२ साल सम्म शिक्षण पेशामा आवद्ध अर्याल मास्टर सावलाई चितवनको समथल मैदान देखी टाढिने मनसाय पलाए छ । त्यसैले उनले अरुणोदयको जागीरबाट रवाना लिएर काठमाडौंको खाल्डोमा प्रवेश गरे । २०३५ सालमा काठमाडौंको खाल्डोमा प्रवेश गरेका अर्याल मास्टर सावलाई काठमाडौंका बिधालयहरु भुलेका थिएनन ।

थातथलो काठमाडौंको दक्षिणढोका भएपनि उनलाई जागीरले यताउता दौडाईरहेको थियो । जति दौडिदा पनि उनी थाकेका भने थिएनन । किनकी उनमा शिक्षा प्रतिको एक प्रकारको अनौठो हुटहुटी थियो । अहिले पनि उनको मनमा यही हुटहुटीले बास बसिरहेको छ ।

२०३५ सालमा जब उनले काठमाडौंको भद्रबासमा रहेको आर्दश माध्यामिक बिधालयमा प्रवेश गरे सो बिधालयमा बिताएको आफनो जिवनकालको १८ वर्षमा सो बिधालयको शिक्षामा एक प्रकारको अनौठो परिवर्तन गर्न उनी सफल भएको उनका बिधार्थीहरु नै बताउँछन् ।

बिशेष गरेर भूगोल(जिओग्राफी) उनको बिषय भएपनि उनले आवश्यकता अनुसार हरेक बिषयको ज्ञान आफना बिधार्थीहरुलाई दिएका थिए ।
कस्तो थियो त त्यो बेलाको अवस्था उनकै मुखबाट सुन्दा, त्यो बेला साधनको अभाव थियो तर मेहिनेत ज्यादा हुन्थ्यो । सवारी साधनको कमिले दक्षिणढोका देखी भद्रबास सम्मको क्यौ पटक पैदलयात्रा उनले गरेका रहेछन् ।

अहिले जस्तो सुख सुविधा र प्रविधिको बातावरण नभएको अवस्थामा पनि मानिसहरुमा शिक्षा प्रति देखीएको लगनशिलतालाई भने उनी मान्छन् । भन्छन् , त्यो बेला मानिसहरुलाई पढाई प्रति निकै रुची थियो र मानिसहरुमा लगनशीलता पनि त्यतिकै ।

तर अहिले मानिसहरुमा बिगतमा जस्तो लगनशीलता छैन । यसो हुनुमा शिक्षामा आएको आधुनिकता र प्रविधिको माहोल पनि हो । भन्छन्, अहिले पुस्तक भन्दा कम्प्युटरको महत्व बढेर गएको छ । जसका कारण पनि अहिले मानिसहरुमा पुस्तक प्रतिको मोह घटेर गएको बुझाइ उनको छ ।
कुनै बेला प्रजातान्त्रिक पद्धतीको बिकासको लागि होमीएका अर्याल मास्टर सावले खुलेर राजनीतिक भने गरेनन । तर उनी नेपाल शिक्षक संघको सदस्य भने रहेका रहेछन् ।

सरकारी विद्यालयमा शिक्षकले राम्ररी पढाउँदैनन् भन्ने भाष्य सुनिराखेको अर्याल मास्टर साव आफू काठमाडौं बाहिर रहेको र त्यहीको माहोलमा रमेका कारणले भद्रबासको बिधालय कस्तो होला भन्ने मनमा लागिरहेको थियो। नभन्दै, यहाँ आएपछि पहिलो वर्ष म अलिक आत्तिएँ । विद्यार्थी शिक्षकसँग घुलमिलै हुन नसक्ने, कहिले आउने, कहिले नआउने, आफूखुशी निस्केर हिंड्ने !

कतिपटक लाग्यो अब बिधालयललाई कसरी बिधार्थीमय बनाउने । तर उनको लगन अगाडी सबै झुके अर्याल मास्टर सावको बिधालयमा प्रवेश पछिको रौनकको सबैले वाहवाही त्यो बेला पनि गर्थे अहिले पनि उनका बिधार्थीहरु उनको गुनगान गाउन पछाडी पर्दैनन ।